فهرست مطالب

پژوهش نامه تاریخ - پیاپی 26 (بهار 1391)

پژوهش نامه تاریخ
پیاپی 26 (بهار 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/02/10
  • تعداد عناوین: 8
|
  • احمد اشرفی صفحه 1
    مذهب تشیع به وسیله شاه اسماعیل اول در سال 907 هجری به عنوان تنها مذهب رسمی کشور اعلام گردید و رسمیت یافت. شاه صفوی در اجرای سیاست مذهبی اش به تندروی های بیهوده و تعصبات بیجای مذهبی زیادی دست زد که پیامدهای منفی بلندمدت و کوتاهمدت زیادی در ایران و به ویژه در خراسان که همجوار مرزهای دولت سنی مذهب ماوراءالنهر بود، گردید. دولت شیبانی به وسیله شیبک خان ازبک تقریبا همزمان با دولت صفوی تشکیل شده بود و موسس آن فردی متعصب و جنگجو بود و افراط گری های شاه صفوی، او را به مقابله با ایران سوق داد. اگر چه او در نبرد مرو کشته شد ولی حملات ازبکان در سراسر دوره صفویه کم و بیش ادامه داشت و ساکنان صبور و مظلوم خراسان بهای نابخردی های دولتمردان خود را پس میدادند. خراسان عصر صفوی به عنوان یکی از کانونهای کهن فرهنگی و معنوی ایران و پایگاه دوستداران اهل بیت محسوب میشد، و وجود بارگاه اماه هشتم(ع) نیز بر این موقعیت، میافزود و دولت صفوی که خود را مروج و حامی مذهب تشیع میدانست، به این خطه توجه ویژهای داشت و خراسان به عنوان یکی از مولفه های مهم تاثیرگذار در سیاست مذهبی شاهان صفوی به شمار میرفت. شاهان صفوی به خصوص شاه عباس اول هر وقت فرصتی دست میداد به زیارت امام هشتم(ع) میشتافتند و شکی نیست که از این رهگذر به دنبال اجرای سیاست مذهبی خود و کسب مشروعیت و مقبولیت دینی در میان مردم بودند.
    کلیدواژگان: خراسان، سیاست مذهبی، صفویه
  • ابراهیم باوفا، کبری شیخی صفحه 23
    فروپاشی امپراتوری روم در سده پنجم م، وضعیت جامعه اروپا را از نظر اجتماعی، مذهبی و فرهنگی دچار تزلزل کرد، به گونهای که اضمحلال جامعه اروپای مسیحی سبب شد. در این دوره به دنبال بحرانهای اجتماعی ناشی از «قرون وسطی» پیدایی دوره ای به نام خلاء قدرت سیاسی متمرکز و توانمند، سطح علمی جامعه اروپا تنزل بسیار یافت و فرد یا نهادی هم در اندیشه بسط یا بهبود آن نبود. علاوه بر این، امتناع کشیشان مسیحی به گسترش جامعه در حوزه علمی برای سرپوش گذاشتن به اعمال خود خاصه امتزاج دین مسیح با به شدت از جریانهای علمی جلوگیری کرد و با این، «تفتیش عقاید» خرافات و برپایی دستگاه کار، جامعه اروپا را به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اخلاقی به ورطه نابودی کشاند. سرانجام، علیرغم همه سختگیری های کلیسا، فرقه های متعددی در مسیحیت در جامعه اروپای سده های میانه نظیر پروتستان شکل گرفت که راه را برای انجام اصلاحات دینی هموار و اروپا را وارد رنسانس نمود. در این میان، برخی عوامل در فراهمسازی این تغییر و تحول موثر بودند؛ از جمله میتوان به تماس مردم اروپا با شرق اسلامی از طریق اسپانیا و سیسیل به ویژه بعد از جنگهای صلیبی اشاره کرد. در این نوشتار، برآنیم، اوضاع اجتماعی، دستگاه تفتیش عقاید از سوی کلیسا و تاثیر آن را بر وضعیت اجتماعی و علمی اروپا در سده های میانه بررسی نماییم.
    کلیدواژگان: امپراتوری روم، قرون وسطی، کشیشان مسیحی، دین مسیح، مسلمانان
  • عباس سرافرازی صفحه 41
    پس از انقراض خلافت عباسی خلایی بزرگ در حاکمیت جهان اسلام به وجود آمد و مدعیان خلافت سر بر آوردند، به طور رسمی دستگاه خلافت به قاهره انتقال یافت المستنصر از عباسیان در آن سرزمین به خلافت رسید، برخی از حاکمان مسلمان از آنان اطاعت نمودند از جمله در هندوستان سلاطین دهلی در ابتدا از خلیفه عباسی مصر اطاعت کردند و از وی منشور حکومت یافتند، اما پس از شکل گیری حکومت تیموریان و ادعای جدیدی که در خصوص خلافت و سلطنت به وجود آمد که بر اساس آن تیمور و جانشینان وی اعتقاد داشتندحاکمیت را خداوند اعطا میکند و بازپس میگیرد و نبایستی حکومت را از انسانی دیگر گرفت، بر این اساس تیموریان هند نیز خود را خلیفه و سلطان دانستند، از نوادگان تیمور ظهیرالدین بابر حکومت تیموریان یا مغولان هند را به وجود آوردند آنان نیز ادعای مشابهی داشتند و اندیشه خلافت در بینشان وجود داشت اکثر مورخان هندی از دوره بابر سلاطین زمان خود را خلیفه نیز میدانستند، مطالب کتابهای بسیاری مانند اکبر نامه شیخ ابوالفضل مبارک شاه، جهاننامه ها، جهانگیرنامه، منتخب التواریخ و... نشانگر آن است که تیموریان هند ازهمان ابتدا برای خود مقام و منزلت خلافتی قائل بوده اند خصوصا شاه جهان که به عنوان مجدد (تجدیدکننده دین) ازوی نام برده شده است. در این پژوهش با تکیه بر روش تحقیق تاریخی مبتنی بر منابع تاریخی خلافت تیموریان هند مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: خلافت، سلطنت، هند، تیموریان، سکه ها
  • مصیب عباسی صفحه 57
    پژوهش حاضر به بررسی مهمترین علل شکلگیری سازمان وکالت در زمان امام صادق و امام کاظم(ع) پرداخته است. مهمترین عوامل تشکیل سازمان وکالت از امام صادق(ع) تا حضرت مهدی(عج) عبارتند از: شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ائمه مقارن با حکومت عباسیان، دشواری ارتباط ائمه با شیعیان، به جهت حفظ جان ائمه و شیعیان و ممانعت از آوری وجوهات شرعی، ایجاد آمادگی در شیعیان برای حساسیت بیشتر حکومت، جمع ورود به عصر غیبت امام زمان(ع) این سازمان فعالیت خود را از زمان امام صادق(ع) آغاز کرد و تا پایان عصر غیبت صغری فعال بود. همچنین این سازمان در محدودهای وسیع شامل پرداخت. مناطق شیعه نشین حجاز،عراق،ایران وشمال آفریقا به انجام وظایف خود می پرداخت.
    کلیدواژگان: وکالت، ائمه، عباسیان، شیعیان
  • مهدی فانی صفحه 89
    نامه های پیامبر(ص) به پادشاهان و سران قبائل مناطق مختلف بخشی از رسالت ایشان، برای دعوت به آیین جهانی اسلام بوده که در دنیای آن روز موجب شد پیام الهی به گوش مردم آن زمان برسد و راه را برای فراگیر شدن آیین حیاتبخش الهی هموار سازد، گرچه همه افرادی که این نامه به آنها رسید پاسخ مثبتی به این نامه ها ندادند ولی حداقل زمینه آشنایی با اسلام برای آنها فراهم گردید، و با توجه به اینکه یکی از مهمترین وظایف پیامبران ابلاغ و رساندن است، آنان در مرحله نخست به وظیفه خویش عمل نموده و از طرفی اتمام حجتی بودبه کسانی که نامه پیامبر(ص) به دست آنها رسید، دقت در محتوای این نامه ها میرساند که روش پیامبر(ص) بر اساس حکمت، آگاهی بخشی و مسالمتآمیز بوده و از تهدید و خشونت و رعب و وحشت پرهیز گردیده و همین مسئله در جای خویش یکی از روش های گسترش حکیمانه اسلام در زمان پیامبر(ص) به حساب میآید.
    کلیدواژگان: پیامبر(ص)، پادشاهان، نامه ها، گسترش اسلام
  • مهرانگیز کیانی صفحه 109
    جنگهای ایران و روم در روزگار ساسانیان از حوادث مهم ایران باستان به شمار میرود که مورد توجه مورخان در آسیا و اروپا قرار داشته است. گزارش جنگها و درگیری ها و توصیف شخصیتها و رخدادها در شرایط گوناگون مدنظر مورخان اروپایی (رومی) و ایرانی (اسلامی) بوده است زیرا فعالیت و خلاقیت ذهنی مورخان در رابطه با جنگها و اغتشاشات عمیق اجتماعی غالبا چشمگیرتر است. علاوه بر تحلیل رویدادها، آنها به چرائی، چگونگی، اظهار نظر و گاه نقد میپرداختند. مقاله حاضر، با نگاهی به برخی روایات عواملی را که در شکل گیری تفکر تاریخی و نوشته های مورخان تاثیرگذار بودند ارائه میکند.
    کلیدواژگان: تاریخ، مورخ، جنگ، ایران، روم
  • علی مختاری صفحه 137
    خسروپرویز آخرین خسرو شکوهمند ایران باستان است که در نیمه اول حکومتش توانست برای آخرین بار در ایران باستان قدرت و عظمت را به امپراتوری ایران بازگرداند. خسروپرویز به دلیل بعضی رفتارها و سیاستهای نادرست و اهداف بلندپروازانه ای که در پیش گرفته بود، باعث ناراحتی و نارضایتی بزرگان و نظامیان و دیگر اطرافیان خود گردید. چون وی از تدبیر درست و دوراندیشی برخوردار نبود نه تنها نتوانست آنها را راضی کند، بلکهزمینه رنجش و بدبینی هر چه بیشتر آنها را از خود فراهم کرده بود. خسروپرویز به خاطر کمکهای امپراتور روم موریس و ارادتی که به وی داشت و همچنین رسیدن به اهداف سیاسی بلندپروازانه اش مجبور به حمایت ظاهری از مسیحیان در قلمرو خود گردید. این سیاست خسروپرویز نه تنها باعث تضعیف دین زرتشت شد، بلکهزمینه برتری هر چه بیشتر مسیحیان را بر آنها در دربار و ولایات غربی ساسانیان فراهم کرد. بنابراین خسروپرویز با اتخاذ برخوردها و رفتارهای تند و متکبرانه و سیاستهای نادرست در ایام حکومتش نه تنها باعث انحطاط حکومت خود شد، بلکه بر پایه ها و اقتدار سلسله ساسانی ضرباتی سخت وارد نمود و این سلسله را پذیرای هر گونه خطر احتمالی کرد؛ لذا ریشه بسیاری از عوامل ضعف و انحطاط حکومت خسروپرویز در شخص وی و رفتارها و عملکردهای نادرست او خلاصه می شود که در فروپاشی سلسله ساسانی تاثیر مستقیم داشته اند.
    کلیدواژگان: خسروپرویز، جنگها، سرداران، انحطاط، سیاست، روم
  • مصطفی ملایی صفحه 159
    سرزمین ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی به جهت دارا بودن موقعیت فرهنگی ویژه و سابقه وجود ادیان و فرقه های مختلف و همجواری با مراکز صوفیانهای نظیر خراسان، دارای زمینه های ذهنی مناسب جهت پذیرش عقاید صوفیانه بود. به علاوه ظهور علمای دینی و فقهای مشهور در طی قرون مذکور در ماوراءالنهر و رابطه نسبتا خوب صوفیان با آنها و نگرش مثبت تعالیم صوفیان که شامل آراء و عقاید تمام فرق منطقه میشد، سبب جلب نظر گروه های مختلف مردمی و ظهور طریقت های صوفیانه مشهوری نظیر یسویه، خواجگان و... در ماوراءالنهر و ترکستان شد که در این بین، طریقت یسویه با نشاتگیری از محیط فرهنگی ماوراءالنهر و با ارشادهای خواجه احمد یسوی بنیانگذار آن، در ترکستان (شهر یسی) بنیان گذاشته شد و در طی مدت کوتاهی مریدان بسیاری در بین ترکهای ترکستان و ماوراءالنهر یافت. در این تحقیق سعی برآنست تا با نگاهی گذرا به جریانهای عمده صوفیانه ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی، به دوران زندگی و اندیشه های خواجه احمد یسوی و جریان تصوف عرفانی یسویه و شاخه های عمده آن در ترکستان و ماوراءالنهر پرداخته شود.
    کلیدواژگان: طریقت، یسویه، خواجه احمد، ماوراءالنهر، ترکستان، خراسان
|
  • Ahmad Ashrafi Page 1
    Shiism was proclaimed and established as the only official religion of Iran in 907 A.H. by Shah Ismail I. The extremist and fanatic policies of Safavid king about Shiism led to harmful results for Iran and especially for Khorasan that was neighbor to Sunnite kingdom of Transoxania. Sheibanid dynasty that was found by Sheibak Khan Uzbak was nearly contemporary to Safavid Dynasty. His founder was a warlike and fanatic man who was very opposed to prejudices of Safavid king. However he was killed in the battle of Marv the rushes of Uzbaks continued throughout Safavid area and the patient and oppressed inhabitants of Khorasan paid the price of the imprudence of their statesmen. Khorasan in Safavid area was counted as one of the old cultural and religious centers of Iran and the site of adherents of Ahl al-Bayt and the tomb of Imam Reza duplicate this position. Safavid dynasty as the promoter of Shiism had especial attention to this province and counted it as one of the important factors of its policies. Safavid kings especially Shah Abbas I repeatedly was going to pilgrimage of ImamReza's tomb and undoubtedly he seeks by this means legitimacy and acceptance of the masses.
    Keywords: Khorasan, religious policy, Safavid dynasty
  • Ebrahim Bavafa, Kobra Shikhi Page 23
    Falling Room's empire in 5 century A.D, caused that Europe social situation decreased socially, religiously and culturally. Social overthrow made Christian Europe to "central centuries". In this period social crisis whose roots were in un powerful politic, caused that Europe scientific level decreased and no person or organ thought about its improvement.In addition, Christian priests didnt want to develop scientific areas; because of their unworthy behaviors, especially combination Christian religious with extravagant and organization of "inspection ideas" forbad the scientific processes, so European society fell politically, economically and morally. Finally, although church caused very difficult situation, several sects appeared in Christian in central centuries like Protestant which caused religious reformation and Ronessance in Europe. Also, some other factors affected in theses changes, like European people's relationship with people in Islamic western from Spanish and Sicily, especially after crusades wars.In this paper, writer wants to study social situation and organization of "inspection ideas" in church and its effects on European social and scientific situation in central centuries.
    Keywords: Room's empire, central centuries, Christian priests, Christian religion, muslims
  • Abbas Sarafrazi Page 41
    The collaps of the abbasid caliphate created a great polhthcal vaccum in the Islamic world. In these circummmmestanes, some pretenders rised for the caliphate position and the caliphate, farmally, transfrered to cairo, and al-mustansir put on the cloth of caliphate. some muslim rulers such us delhi sultans obeyed him and could obtain the charter of rulership. After the rise of timurids, the aforementioned method was changed. timur and his successors belived that, rulership, essemtially, belong to god and he himself bestows it to human. thus, they pretended the caliphate and sultanate position. Babur-one of the timur grandson-established the the timurid rule in india.the indian timurid emperors belived in the timurid rule in india. the indian timurid emperors believed in the thought of caliphate. Many indian historian –from baburera- have tititted their centemporary rulers as caliph.according to some historical sourcec such as: akbar nameh, jahan nameh, jahangir name, chosem histori (montakhab al-tawarikh), timurid emrerors –especially shahjahan whom titted as reneworot religion-pretended the caliphate position.this study tries to analyze the caliphate of indian timurid, under the historical method.
    Keywords: caliphate, sultanate, india, timurids
  • Mosayeb Abbasi Page 57
    The present study investigates the causes, functions and the domain of Representative Organization during Imam Sadegh and Imam Kazem(PBUT) era. The main reasons for establishing the organization beginning with Imam Sadegh and continuing to Imam Mahdi(PBHT) were as follow: social, political and cultural circumstances contemporary to the Abbassid government, the difficulty involved in direct contact between Imams and Shiites due to existing threats to their lives, the need to decrease sensitivity of governments to Imams’ activities, collecting religious taxes, preparing Shiites to experience Imam Mahdi’s(PBUH)Long Absence. Representative Organization started its activities during Imam Sadegh (PBUH) and continued until Imam Mahdi’s(PBUH)Short Absence. A wide area including Hejaz, Iraq, Iran, North Africa was covered by the Organization.
    Keywords: Representation, Imams, Abbassid, Shiites
  • Mehdi Fani Page 89
    The letters written by the Prophet (peace be upon him) to the kings and heads of different tribes was part of his prophethood for call unto Islam which announced the divine message to the people of thatera and made the Divine Order prevail. Although all the recipients had not positively replied, it prepared the way for their familiarity with Islam, and since one of the important missions of all prophets is announcement and conveying message, they fulfilled their duties at the first stage and on the other part it was an ultimatum to those who received the prophet's letters. Attention to the content of these lettersshow that the prophet's procedure was based on wisdom, awakeing and peace and he refrained from any threat, violence, fear and intimation. This issue is considered as one of the philosophical methods for spreading Islam at the prophet's era.
    Keywords: Prophet (PBUH), Kings, Letters, Spread of Islam
  • Mehrangiz Kiani Page 109
    Wars between Iran and Rome during Sassanian period was one of the most important events in Ancient Iran, which attracted many historians in Europe and Asia. Recounting wars and conflicts, describing personages and incidents in different circumstances was under consideration of European (Roman) and Iranian (Islamic) historians since intellectual activity and creativity of historians mostly became eminent in accordance with wars and social unrest. In addition to analysis of events, they paidattention to reason,, manner, opinion and criticism. The present article deals with some accountswith regard to effective factors forming historical thinking and writings of historians.
    Keywords: history, historian, war, Iran, Rome
  • Ali Mokhtari Page 137
    Khosrau II (Khosrow Parviz), was the last great king of the Sasanian Empire. He was the last to recover Persian Empire. Due to wrong policies and behaviors and ambitious goals, he caused discontent among the military and political elites. He was aided by Emperor Maurice to return to power. In return, he seemingly supported Christians. This support weakened Zoroastrians and strengthened Christians in Western states. Such incorrect policies paved the way for Khosrau II’s decline and the Sassanid empire.
    Keywords: Khosrau II, wars, Roman empire
  • Mostafa Mollaee Page 159
    Transoxiana in the first Islamic centuries was ready had proper mental opportunities and backgrounds to accept Sufi’s beliefs due to its special cultural situation, the diversity of religions, and also beingadjacent to Sufi’s centers such as Khorasan. In addition, the appearance of famous religious scholars and leaders in Transoxiana, with whom Sufis established good relationships, and the positive approach of Sufi’s teachings encompassing opinions of all religious groups of Transoxiana led to more people becoming attracted to Sufi’s creeds such as Yasavyeh, Khajegan, etc. in Transoxiana and Turkistan during this century. Yasavyeh creed, founded Khwaja Ahmad Yasavi, found many followers among Turks of Turkistan and Transoxiana in a short period of time. This study is an attempt to investigate major currents of sufism in Transoxiana in the first Islamic centuries. It is also a study of the life and thoughts of Khwaja Ahmad Yasvy and growth of Yasvy mystical Sufism and its branches in Turkistan and Transoxiana.
    Keywords: creed, Yasvyeh, Khwaja Ahmad, Transoxiana, Turkistan